Het Beleg van Alkmaar
‘Van Alkmaar de victorie!’ is een uitspraak die bijna elke Alkmaarder zal kennen. Het verwijst naar het Beleg van Alkmaar van 1573 waarbij de stad en haar inwoners zeven weken lang de belegering van de Spanjaarden wist te doorstaan. Binnen dit thema zijn bronnen verzameld die een beeld geven van het Beleg. De bronnen komen niet alleen uit Alkmaar, maar laten ook zien wat de invloed was van het Beleg in de regio, zoals bijvoorbeeld Egmond en Oudorp.
Het Beleg van Alkmaar duurde van 21 augustus tot en met 8 oktober 1573. Tijdens deze zeven weken probeerden de Alkmaarders stand te houden tegen het Spaanse leger. Dit leger stond onder leiding van Don Frederik, de zoon van de hertog van Alva.
Hoe had het zo ver kunnen komen?
Sinds 1566 was er onrust in de Nederlanden. Er heerste grote ontevredenheid over het beleid van de Spaanse koning Filips II. De inwoners van de Nederlanden gingen gebukt onder de strenge regels die Filips II stelde. Er moest veel belasting betaald worden en er was armoede. Het Spaanse gezag was sterk gecentraliseerd. De edelen die lokaal de macht hadden, moesten een deel daarvan inleveren. Ook was Filips II een verdediger van het katholieke geloof, terwijl een groot deel van de inwoners van de Nederlanden voor hervormingen van de kerk was en tegen de strenge vervolging van ketters. Uiteindelijk leidde de ontevredenheid tot een opstand. Willem van Oranje werd gekozen als leider van de opstand.
Tijdens de beeldenstorm in september 1566 werden veel katholieke kerken leeggeroofd en vernield. Filips II stelde daarop Alva aan tot landvoogd om de orde in de Nederlanden te herstellen. Willem van Oranje zag militair verzet als de enige manier om uit de handen van Alva te blijven. Uiteindelijk leidde dit tot de Tachtigjarige Oorlog, van de slag bij Heiligerlee van 1568 tot het tekenen van de vrede van Munster in 1648.
In Holland koos een aantal steden in 1572 partij voor de opstand onder leiding van Willem van Oranje. Don Frederik kreeg van Alva de opdracht om de opstand de kop in te drukken en steden te heroveren. In juli 1573 viel de stad Haarlem na een beleg van zeven maanden. Honderden mannen, voornamelijk soldaten, werden door de Spanjaarden om het leven gebracht.
Het Spaanse leger trok daarop door naar Alkmaar. Daar zorgden de berichten over de afloop van het Beleg van Haarlem voor onrust. Veel mensen verlieten de stad en vertrokken naar andere plaatsen. Zowel de geuzen als de Spanjaarden stuurden mannen naar Alkmaar. Met de afloop van Haarlem in hun hoofd, twijfelde het stadsbestuur wie zij nu het beste binnen konden laten. De poort bleef voorlopig voor beide groepen gesloten. Uiteindelijk kwam een leger geuzen onder leiding van Jacob Cabeliau de stad binnen.
Ondertussen werd er hard gewerkt aan de versterking van Alkmaar. Maar de werkzaamheden waren nog lang niet klaar toen het Spaanse leger voor de poort stond. Al snel was Alkmaar volledig omsingeld en kon de stad niet meer bevoorraad worden. Zonder hulp zouden de inwoners het niet lang volhouden. Een boodschapper vertrok daarop naar Diederik Sonoy, door Willem van Oranje benoemd tot gouverneur over het Noorden van Holland. In brieven verstopt in een polsstok vroegen de Alkmaarders om de sluizen open te zetten en de dijken door te steken, zodat de omgeving onder water zou komen te staan. Het Spaanse leger zou door het hoge water gedwongen worden de strijd op te geven.
Op 18 september, de 'bangste dag' van het Beleg, deed het Spaanse leger een grote aanval op de noordkant van de stad. Soldaten probeerden de stad binnen te komen door met stormbruggen de gracht over de steken bij de Friese Poort en de Rode Toren. Het geuzenleger en de inwoners van Alkmaar verweerden zich met alles wat zij maar konden vinden. Natuurlijk met verschillende wapens, maar ook door het gooien van pek, stenen en brandende teertonnen. Bij de verdediging hielpen ook veel vrouwen en zelfs kinderen mee. De bestorming duurde tot ongeveer zeven uur ‘s avonds, maar uiteindelijk droop het Spaanse leger af.
Inmiddels was aan het verzoek van de Alkmaarders gehoor gegeven. De sluizen werden geopend en verschillende dijken werden doorgestoken. Het omringende land liep onder water en de zware kanonnen van de Spanjaarden zakten weg in de modder. Op 8 oktober 1573 trok het Spaanse leger definitief weg.
Nog ieder jaar wordt op 8 oktober het Alkmaars Ontzet gevierd. Het is een feestdag voor alle inwoners van Alkmaar. De dag staat bekend om de jaarlijkse optochten, kermis en de zuurkoolmaaltijd op het Canadaplein.
