Het Geschiedenislokaal is ontworpen voor gebruik in de klas. De thema’s en onderwerpen sluiten aan bij de tijdvakken of vormen een belangrijk regionaal of actueel thema. De bronnen zijn per thema gerangschikt, voorzien van een korte context en zijn gemakkelijk te downloaden. Leerlingen kunnen zelfstandig aan de slag gaan met het GeschiedenisLokaal voor speekbeurten, presentaties en werkstukken. Via de trefwoorden zijn bronnen te selecteren uit de eigen woonplaats of rond een bepaald onderwerp. Vrijwel elke bron is gerelateerd aan enkele andere bronnen die betrekking hebben op hetzelfde onderwerp.
Onder het kopje ‘extra informatie’ is een woordenlijst te vinden voor specifieke begrippen die in de thema’s voorkomen.
Het GeschiedenisLokaal van het Regionaal Archief Alkmaar bevat geen kant-en-klare opdrachten, docenten kunnen zelf bepalen op welke wijze ze hiermee aan de slag gaan. Onderaan deze pagina staan per thema enkele tips om de bronnen een plaats te geven binnen de lessen.
Contact
Heeft u vragen, opdrachtmateriaal dat u wilt delen, kritische opmerkingen of suggesties voor verbetering dan horen wij dat graag. Ook ideeën voor nieuwe thema's of voor eventuele samenwerkingen horen we graag van u. U kunt contact opnemen via
Een Alkmaars Eindexamen
Een mooi voorbeeld van gebruik van bronnen op het GeschiedenisLokaal is het ‘Alkmaars Eindexamen 2023’ ontworpen door Stefanie Schipper-Fijma, docent Geschiedenis aan het Murmellius Gymnasium, in samenwerking met het RAA. Het Alkmaars Eindexamen is een kant-en-klaar oefenexamen voor 6 VWO, waarbij historische bronnen over de stad Alkmaar de basis vormen. Het materiaal, bestaande uit een opgavenboekje, bronnenboekje en correctiemodel, leent zich goed voor de examentraining en is vrij te gebruiken:
Alkmaars examen correctiemodel
Alkmaars examen informatie docenten
Enkele tips voor het werken met specifieke thema’s:
Thema Beleg van Alkmaar
Vaardighedenboekje (domein A): Beleg van Alkmaar
Het beleg van Alkmaar in 1573 betekende een keerpunt in de Nederlandse Opstand: de Spaanse opmars in de Nederlanden werd gestuit. In het huidige examenprogramma komt deze gebeurtenis vrijwel niet (meer) voor. Maar dat kan anders, want over het beleg van Alkmaar zijn verschillende interessante historische bronnen bewaard gebleven die goed gebruikt kunnen worden om historische vaardigheden te oefenen.
Met het vaardighedenboekje over het beleg van Alkmaar kunnen leerlingen met dit bronmateriaal aan de slag gaan. De opdrachten rondom verschillende (primaire) bronnen zijn bedoeld als een oefening met verschillende historische vaardigheden die passen bij het (school)examen geschiedenis (domein A).
Het vaardighedenboekje is geschikt voor bovenbouwklassen Havo/VWO die het Kenmerkend Aspect ‘Nederlandse Opstand’ hebben behandeld. Het kan op elk moment in de les worden ingezet, kent meerdere toepassingsmogelijkheden en is voorzien van een docentenhandleiding (inclusief antwoordmodel). Het boekje is samengesteld door Stefanie Schipper-Fijnma.
Bekijk hier het vaardighedenboekje (pdf, 798 kB)
Binnen het thema het Beleg van Alkmaar op meerdere vlakken aan de slag, bijvoorbeeld:
- De verhoudingen tussen katholieken en protestanten wordt in meerdere bronnen duidelijk. Bijvoorbeeld de bron over de martelaren van Alkmaar, het bevel tot binnenlaten van de geuzen, de 8 oktober vieringen de bron over de graven van Egmond en Horne.
- Er zijn meerdere verslagen van ooggetuigen te vinden in het thema, twee Alkmaarse (geschreven door Nanning van Foreesten een anoniem verslag) en een Spaanse. Leerlingen kunnen deze getuigenissen met elkaar vergelijken.
- De invloed op het dagelijks leven wordt in verschillende bronnen duidelijk. Zoals de bronnen over inkwartiering, het anonieme ooggetuigenverslagen het verzamelen van soldaten.
- In de negentiende eeuw werd het Beleg van Alkmaar ingezet als symbool ter versterking van het nationalisme, ook hiervan zijn voorbeelden opgenomen in het lokaal.
- Leerlingen kunnen aan de hand van gegeven stellingen bronnen (minimaal twee) uit het GeschiedenisLokaal selecteren die de stelling onderschrijven of tegenspreken. De verwerking van deze stellingen kan in elke gewenste vorm worden gegeven. Denk aan stellingen als:
o Van der Mey was een held
o De geuzen waren goed
o Alleen de Spanjaarden waren slecht
o Op 8 oktober 1573 vierde iedereen feest
Thema Migranten
Het thema migranten geeft ingangen om bronnenkritiek te oefenen. Omdat de archieven voornamelijk de macht weergeven, geeft dat een incompleet beeld van migratie. Over wetgeving is veel terug te vinden, maar persoonlijke verhalen van nieuwkomers zijn lastiger te achterhalen. Vragen die gesteld kunnen worden bij het gebruik van deze bronnen:
- Welk perspectief geeft deze bron of bronnen?
- Welke vragen zijn nog onbeantwoord? Hoe zou je daar een antwoord kunne formuleren?
- Welke migranten zijn terug te vinden in de archieven en welke niet? Wat voor beeld geeft dat?
- Er vestigden zich meer migranten (permanent) in de grotere plaatsen dan in de dorpen. Wat zou daar de reden voor kunnen zijn?
Thema Middeleeuwen
- De bronnen over de heilige Sint-Adelberten de mythe van Vronenzijn erg geschikt voor vragen over bronnenkritiek
- Het oudste Alkmaarse handschriftis erg geschikt voor een les godsdienst gezien de mooie religieuze afbeeldingen. Het kan ook gebruikt worden voor het vak cultuurgeschiedenis
- De bronnen over de stadsrechten van Schagenen Alkmaarzijn goed te gebruiken voor een vergelijking tussen de twee steden. Of om staatsburgerschap te vergelijken met burgerschap van een middeleeuwse stad
Thema Tweede Wereldoorlog:
- Omdat het fotograferen van Duitse militairen of bouwwerken verboden was zouden de fotobronnen een apart onderwerp ter bestudering kunnen zijn
- De twee videofragmenten zijn volledig tegengesteld aan elkaar en zijn geschikt voor analyse
- Onder het trefwoord 'bronnenkritiek' zijn bronnen te vinden die vanwege de standplaatsgebondenheid / censuur / propaganda een nadere bestudering verdienen.