Thema Tweede Wereldoorlog:
- Lesbrief Basisonderwijs (groep 8): Marjan Drukker
In het voorjaar van 1941 deed Marjan Drukker de toelatingstoets voor de Rijks-HBS in Alkmaar. Ze werd toegelaten, maar heeft nooit kunnen gaan. Tijdens de Duitse bezetting is zij, samen met haar ouders, omgebracht in het vernietigingskamp Auschwitz. Een soortgelijk lot trof ongeveer 150 andere Alkmaarse Joden.
In deze lesbrief, samengesteld door Stichting Herdenkingsstenen Joods Alkmaar, leren de leerlingen meer over het lot van de in de Tweede Wereldoorlog omgebrachte Alkmaarse Joden. In de docentenhandleiding staat een instructie voor de docent, een antwoordmodel en tips voor verdere (verdiepings-)opdrachten. De leerlingen krijgen ieder een tekstboekje met vragen. En een powerpointpresentatie met begeleidende tekst voor de docent. LET OP: deze download is een ZIP-bestand. - Lesbrief Onderbouw (3 H/V): Louis Frankenberg
De familie Frankenberg had een kantoorboekhandel aan de Langestraat 28 in Alkmaar. In het lesmateriaal wordt uitgelegd hoe het leven van deze familie sinds de Duitse bezetting stap voor stap werd bemoeilijkt en hoe Louis Frankenberg als jongetje zijn ouders kwijtraakte, via Westerbork in Theresienstadt terecht kwam en uiteindelijk de oorlog overleefde.
Deze lesbrief, samengesteld door Stichting Herdenkingsstenen Joods Alkmaar, in samenwerking met Louis Frankenberg, bestaat uit een tekstboekje met vragen voor de leerlingen, een docentenhandleiding, met daarin opgenomen een instructie voor de docent, een antwoordmodel en tips voor verdere (verdiepings-)opdrachten. En een powerpointpresentatie met begeleidende tekst voor de docent. LET OP: deze download is een ZIP-bestand. - Omdat het fotograferen van Duitse militairen of bouwwerken verboden was, zouden de fotobronnen een apart onderwerp ter bestudering kunnen zijn.
- De twee videofragmenten zijn volledig tegengesteld aan elkaar en zijn geschikt voor analyse.
- Onder het trefwoord 'bronnenkritiek' zijn bronnen te vinden die vanwege de standplaatsgebondenheid, censuur of propaganda een nadere bestudering verdienen.
Thema Beleg van Alkmaar
Binnen het thema het Beleg van Alkmaar op meerdere vlakken aan de slag, bijvoorbeeld:
- De verhoudingen tussen katholieken en protestanten wordt in meerdere bronnen duidelijk. Bijvoorbeeld de bron over de martelaren van Alkmaar, het bevel tot binnenlaten van de geuzen, de 8 oktober vieringen de bron over de graven van Egmond en Horne.
- Er zijn meerdere verslagen van ooggetuigen te vinden in het thema, twee Alkmaarse (geschreven door Nanning van Foreest en een anoniem verslag) en een Spaanse. Leerlingen kunnen deze getuigenissen met elkaar vergelijken.
- De invloed op het dagelijks leven wordt in verschillende bronnen duidelijk. Zoals de bronnen over inkwartiering, het anonieme ooggetuigenverslag en het verzamelen van soldaten.
- In de negentiende eeuw werd het Beleg van Alkmaar ingezet als symbool ter versterking van het nationalisme, ook hiervan zijn voorbeelden opgenomen in het lokaal.
- Leerlingen kunnen aan de hand van gegeven stellingen bronnen uit het GeschiedenisLokaal selecteren die de stelling onderschrijven of tegenspreken. Denk aan stellingen als: 'Van der Mey was een held.', 'De geuzen waren goed.', 'Alleen de Spanjaarden waren slecht.', 'Op 8 oktober 1573 vierde iedereen feest.'
- Vaardighedenboekje (domein A): Beleg van Alkmaar
Het beleg van Alkmaar in 1573 betekende een keerpunt in de Nederlandse Opstand: de Spaanse opmars in de Nederlanden werd gestuit. In het huidige examenprogramma komt deze gebeurtenis vrijwel niet (meer) voor. Maar dat kan anders, want over het beleg van Alkmaar zijn verschillende interessante historische bronnen bewaard gebleven die goed gebruikt kunnen worden om historische vaardigheden te oefenen.
Met het vaardighedenboekje over het beleg van Alkmaar kunnen leerlingen met dit bronmateriaal aan de slag gaan. De opdrachten rondom verschillende (primaire) bronnen zijn bedoeld als een oefening met verschillende historische vaardigheden die passen bij het (school)examen geschiedenis (domein A).
Het vaardighedenboekje is geschikt voor bovenbouwklassen Havo/VWO die het Kenmerkend Aspect ‘Nederlandse Opstand’ hebben behandeld. Het kan op elk moment in de les worden ingezet, kent meerdere toepassingsmogelijkheden en is voorzien van een docentenhandleiding (inclusief antwoordmodel). Het boekje is samengesteld door Stefanie Schipper-Fijma.
Bekijk hier het vaardighedenboekje (pdf, 798 kB)
Thema Migranten
Het thema migranten geeft ingangen om bronnenkritiek te oefenen. Omdat de archieven voornamelijk de macht weergeven, geeft dat een incompleet beeld van migratie. Over wetgeving is veel terug te vinden, maar persoonlijke verhalen van nieuwkomers zijn lastiger te achterhalen. Vragen die gesteld kunnen worden bij het gebruik van deze bronnen:
- Welk perspectief geeft deze bron of bronnen?
- Welke vragen zijn nog onbeantwoord? Hoe zou je daar een antwoord kunne formuleren?
- Welke migranten zijn terug te vinden in de archieven en welke niet? Wat voor beeld geeft dat?
- Er vestigden zich meer migranten (permanent) in de grotere plaatsen dan in de dorpen. Wat zou daar de reden voor kunnen zijn?
Thema Middeleeuwen
- De bronnen over de heilige Sint-Adelbert en de mythe van Vronen zijn erg geschikt voor vragen over bronnenkritiek
- Het oudste Alkmaarse handschrift is erg geschikt voor een les godsdienst gezien de mooie religieuze afbeeldingen. Het kan ook gebruikt worden voor het vak cultuurgeschiedenis.
- De bronnen over de stadsrechten van Schagen en Alkmaar zijn goed te gebruiken voor een vergelijking tussen de twee steden. Of om staatsburgerschap te vergelijken met burgerschap van een middeleeuwse stad.